Cortisol wordt het stresshormoon genoemd, omdat het vrijkomt bij elke vorm van stress die de menselijke receptoren kunnen waarnemen. Dit is een belangrijk en zeer nuttig systeem voor ons mensen om ons aan te kunnen passen aan de prikkels vanuit de omgeving. Als het warmer wordt moeten we kunnen zweten en wanneer het kouder wordt moeten we meer warmte kunnen maken. Cortisol zorgt ervoor dat we onder veel omstandigheden kunnen overleven. We kunnen een verhoogd cortisolniveau bij onszelf herkennen wanneer we alert, wakker en scherp zijn. Natuurlijk gezien zou ons cortisolniveau in de ochtend het hoogst moeten zijn.
Chronische stress en cortisol
Vanuit miljoenen jaren natuurlijke evolutie is cortisol gewend om te reageren op de continu veranderende factoren in de omgeving. In onze huidige omgeving hebben we echter veel te maken met chronische stress, maar veel factoren die het menselijk lichaam op natuurlijke wijze essentiële stress bezorgen krijgen (te) weinig aandacht.
Natuurlijke stressoren
Door onze onnatuurlijke levensstijl vinden er nauwelijks veranderingen meer plaats in natuurlijke stressoren zoals:
- Temperatuur (we leven binnen waar het altijd tussen 17-20 graden is)
- Lichtcyclussen (we leven 24/7 in kunstlicht)
- Seizoensvoeding (we eten bijvoorbeeld 365 dagen per jaar fruit en andere zomerkoolhydraten)
- Zuurstofniveaus (welke binnen lager zijn dan buiten)
De bovengenoemde factoren zijn van essentieel belang voor lichamelijke- en mentale gezondheid. We weten allemaal dat de natuur verschillende seizoenen heeft waarin de hoeveelheid zonlicht, de temperatuur en het soort voedsel per seizoen verschillen. Deze natuurlijke processen staan aan de basis van al het leven op aarde en dat geldt dus ook voor ons mensen.
Zowel blauwlicht van de zon als van kunstlicht wordt door het lichaam ervaren als een stressor die cortisol doet verhogen. Cortisol moet in de ochtend verhoogd worden om tal van lichamelijke processen op gang te brengen.
Blauwlicht in de ochtend
In het ochtendlicht van de zon speelt blauwlicht een dominante rol en dit komt vooral door het feit dat zowel rood als infrarood-A nog niet in grote hoeveelheden aanwezig zijn in het ochtendlicht. Het blauwe spectrum is in de ochtend overheersender dan het rode en infrarode deel van het spectrum, maar ze zijn beide aanwezig. Hierdoor ontstaat er een natuurlijke balans.
De hoeveelheid zonlicht verschilt per seizoen, land, continent en breedtegraad. Het zonlicht of het ontbreken daarvan bepaalt in welke fase het leven op die specifieke plek zich op dat moment bevindt, welk voedsel er op dat moment beschikbaar is voor de dieren die daar leven, hoe ze zich moeten beschermen tegen de hitte of de kou. Het bepaalt de hormonale balans van al het leven. Kan er gepaard worden? Moet er een winterslaap gehouden worden? Moet het metabolisme aangepast worden om te kunnen overleven? Dit zijn slechts enkele voorbeelden van aanpassingen die er gedaan moeten worden.
Bioritme en daglicht
Het natuurlijke ritme van deze cyclus wordt ook wel het circadiaanse ritme of de bio-klok genoemd. Dit ritme is voor het overgrote deel afhankelijk van natuurlijk (zon)licht. De moderne manier van leven in kunstlicht zorgt ervoor dat mensen niet of nauwelijks worden blootgesteld aan deze natuurlijke manier van leven en dit is de allergrootste stressor die ervoor zorgt dat we chronisch in stress leven.
Er is namelijk een groot verschil tussen het blauwlicht van de zon en kunstmatig blauwlicht. Natuurlijk blauwlicht wordt uitgebalanceerd door de andere frequenties die de zon bevat, waardoor het een functionele stressor is die niet uit de bocht vliegt en het lichaam overmatig stress bezorgt. De belangrijkste frequenties die voor de balans zorgen zijn het rode en het infrarode gedeelte van natuurlijk licht.
Kunstmatig blauwlicht is continu hetzelfde, dat wil zeggen dat het niet van frequentie verandert naarmate de lamp langer aanstaat. Het kunstmatige licht geeft een signaal aan het lichaam dat het begin middag is en ook nog eens op een zeer zomerse dag. Dit heeft te maken met de hoeveelheid blauwlicht dat er in onze moderne kunstverlichting aanwezig is en de kleurtemperatuur(K) die het bevat. De natuurlijke klok raakt in een moderne omgeving met kunstlicht verstoord door:
- disbalans in de samenstelling van kunstlicht ten opzichte van zonlicht,
- Het missen van de rode frequenties,
- Continu dezelfde frequentie en kleurtemperatuur,
- 24/7 signalen dat het middag is.
Deze disbalans zorgt voor veel gezondheidsklachten. Een voorbeeld hiervan is de verstoring van de melatoninebalans: in kunstlicht komt de melatonineproductie gebrekkig op gang. Het hormoon melatonine bepaalt niet alleen het slaap-waakritme, maar heeft ook nog tal van andere functies voor onze gezondheid. In de vorige blog hebben we het al gehad over het circadiaanse ritme en het belang van licht op dit natuurlijke ritme. Het natuurlijke zonlicht is verantwoordelijk voor de productie, het moment van afgifte en een gezonde balans tussen alle hormonen. En deze hormoonbalansen zijn essentieel voor onze gezondheid. Licht is daarmee één van de belangrijkste omgevingsfactoren die onze gezondheid zeer sterk beïnvloedt.
